Povećani
limfni čvorovi nisu retka pojava. Mogu da budu posledica obične prehlade,
nelečenog karijesa ili druge infekcije, ali ne bi trebalo da se zanemare jer
mogu da budu i simptom ozbiljnih bolesti kao što je tumor.
Kome se nije dogodilo da,
na primer, dodirujući vrat ili pazuhe, napipa limfni čvorić ili povećanu limfnu
žlezdu? Obično je već sama činjenica da ste pod prstima osetili neprirodno
zadebljanje ili kvržicu dovoljna da izazove nelagodnost, čak i paniku. U najvećem
broju slucajeva takav strah je neopravdan, ali ponekad, nažalost, može biti reč
o ozbiljnom problemu. Zato svaku takvu tvorevinu treba odmah pokazati lekaru.
Ali, kako biste bili smireniji ako napipate takvu izbočinu, trebali biste
pobliže upoznati limfne čvorove, njihovu ulogu u našem telu, kao i probleme
koje mogu prouzrokovati.
Zaštitnici tela
Limfni cvorovi su organi
koji čine deo limfnog sistema i glavni su faktori našeg prirodnog odbrambenog
sistema. U njima se koncentriše limfa bogata belim krvnim zrncima zaduženim za
borbu protiv infekcija. To su, u stvari, male, mekane okrugle ili ovalne
nataložene ćelije prekrivene svojevrsnom kapsulom sačinjenom od vezivnog tkiva
i raspoređene po celom telu i međusobno povezane kanalićima nalik krvnim
sudovima. Sastoje se od kombinacije limfocita - imunih ćelija koje proizvode
proteinske čestice sposobne da „hvataju" štetne mikroorganizme kao što su
virusi i bakterije - i takozvanih makrofaga koji "uništavaju"
uhvaćene strane agense. Na taj našin limfni čvorovi deluju kao filteri koji
skupljaju i uništavaju štetne mikroorganizme i pročišćavaju limfnu tečnost dok
protiče kroz telo. Kad se organizam bori protiv infekcije, povećava se broj
limfocita zaduženih za uništavanje njihovog uzročnika pa se tako povećava i
volumen limfnih čvorova.
Sa simptomima ili bez
njih
Povećanje limfnih žlezda
(mogu narasti do 1 centimetra, ali i više), ponekad može biti asimptomatsko pa
osoba ne oseća i ne primećuje nikakve promene ni probleme koji bi ukazivali na
to da je došlo do nekog poremećaja. U tom slučaju obično ih otkriva tek lekar
prilikom rutinskog fizikalnog pregleda. Povećane žlezde mogu biti i bolne, vrlo
mekane ili pak tvrde na dodir ili izobličene, što neretko izaziva zabrinutost i
motiviše na odlazak lekaru ali, u stvari, klinički su mnogo važniji drugi,
prateći simptomi koji su povezani s nekim stanjem ili bolešću koja i jeste
uzrokovala povećanje limfnih čvorova.
To mogu biti bolno grlo,
iscedak iz nosa, groznica i drugi simptomi koji ukazuju na infekciju gornjih
disajnih puteva, ali i noćno znojenje, gubitak telesne težine ili crvena,
upaljena koža iznad povećane žlezde. Opšte povećanje svih limfnih čvorova u
telu može ukazivati na ozbiljnije infekcije, kao što su mononukleoza ili HIV,
kao i na postojanje nekih imunih bolesti, kao što su lupus ili reumatoidni
artritis. i ono što se ređe događa, ali najviše zabrinjava, jeste stanje u
kojem je limfni čvor tvrd, nepomičan i vrlo brzo raste, što su simptomi koji,
nažalost, upućuju na tumor.
Brojni uzroci
Niz uzroka može dovesti do
povećanja limfnih žlezda, ali najčešći su infekcije zbog kojih dolazi do
pojačane aktivnosti limfnih žlezda budući da su upravo one prva linija obrane
od stranih agensa u našem telu. Uglavnom je reč o virusnim i bakterijskim
infekcijama, ali oticanje žlezda mogu izazvati i infekcije parazitima i
gljivicama. Neke od najčešćih situacija koje mogu izazvati oticanje limfnih
žlezda su virusne prehlade ili grip, boginje, ospice, upale uva ili zuba,
mononukleoza ili infekcije rana, bakterijske infekcije streptokokama,
tuberkuloza, ali i hlamidija i druge polno prenosive bolesti. Osim infekcija,
razlog oticanja limfnih žlezda može da bude i upalni proces ili imune bolesti
kao što su lupus ili reumatoidni artritis. Uzrok mogu biti i mnogi oblici
tumora, posebno oni koji se razvijaju iz limfnih čvorova ili krvnih ćelija, kao
što su limfom ili leukemija, ali i metastaze tumora iz nekog drugog organa u
telu. Na primer, tumor dojke može se proširiti na obližnje limfne čvorove u
području pazuha ili rak pluća na limfne čvorove u području oko vrata.
Mesto povećanja
Limfni čvorovi uglavnom su
smešteni u dostupnim područjima tela, kao što su udubljenja ispod pazuha, sa
svake strane vrata ili u preponama, i u normalnom, "zdravom" stanju
ne mogu se napipati, ali kad dođe do njihovog povećanja, moguće ih je osetiti
pod prstima i postaju vidljivi.
Uzroci povećanja mogu biti
brojni, a mogu se prepoznati i zavisno od toga koji su limfni čvorovi otekli.
Najčešće dolazi do
povećanja limfnih čvorova s obe strane vrata, ispod vilice, što može biti znak
infekcije u okolnom području, na primer, upalnih promena zuba, infekcije grla,
virusne bolesti ili infekcije gornjih disajnih puteva. Većina uzroka povećanja
tih limfnih čvorova je dobroćudna, ali ponekad mogu biti i posledica tumora u
području glave ili vrata. Povećani limfni čvorovi iza uva mogu ukazivati na
infekciju u području temena ili na eventualnu infekciju oka, odnosno
konjuktivitis.
Limfni čvorovi ispod
pazuha anatomski su značajni kod tumora dojke i često se pregledaju opipavanjem
kod pacijentkinja kojima se rade analize zbog sumnje na tu bolest. Imaju važnu
ulogu i u određivanju stadijuma tumora i prognoze za izlečenje prilikom
odstranjivanja tumorskog tkiva iz dojke. Limfni čvorovi u tom području mogu
postati reaktivni i povećati se i zbog traume ili infekcije ruke.
Povećani limfni čvorovi
iznad ključne kosti uvek se smatraju abnormalnom pojavom. Obično upućuju na
tumor ili infekciju u okolnom području, između ostalog na infekciju ili rak
pluća, limfom u grudnoj šupljini ili na tumor dojke ili želuca. Ponekad i tumori
u udaljenijim delovima tela mogu uzrokovati povećanje tih limfnih čvorova, na
primer, tumor debelog creva ili tumor u području genitalija. Ali, uzroci
povećanja limfnih čvorova u tom području mogu biti i dobroćudni poput
tuberkuloze ili sarkoidoze.
Povećanje limfnih čvorova
u preponama kod mladih ljudi može biti normalna pojava, ali ono može biti i
posledica nekih polno prenosivih bolesti, tumora genitalnog aparata ili
infekcije u području nogu.
Od opipavanja do
biopsije
Povećani limfni čvorovi lokalizovani
bliže površini kože, kao što su oni u području pazuha, vrata ili prepona, lako
se mogu videti i opipati za vreme običnog lekarskog pregleda. Ali, za
postavljanje tačne dijagnoze i određivanja uzroka problema od ključne je
važnosti detaljna anamneza i razgovor s bolesnikom kroz koji lekar dobija
informacije ne samo o svim simptomima koje je osoba primetila (kao što su
bolovi, groznica, opšti umor, gubitak telesne težine...), već i o lekovima koje
uzima, o polnoj aktivnosti, vakcinama, nedavnim putovanjima, o postojanju
slučajeva tumora u užoj porodici i slično. i karakteristike povećanih žlezda
mogu da upućuju na određeni uzrok: na primer, tvrda i nepomična žlezda
karakteristična je u slučaju tumora, dok je mekana i pomična najčešće posledica
infekcije.
Ponekad je potrebno
obaviti i neke druge dijagnostičke postupke, poput kompletne krvne slike i
razmaza periferne krvi kojima se proverava opšte zdravstveno stanje osobe i
može se otkriti postojanje raznih infekcija ili bolesti kao što je leukemija.
Ponekad se potencijalni izvori infekcije ili tumori mogu otkriti ultrazvukom
i/ili kompjuterizovanom tomografijom dela tela na kojem je došlo do povećanja
žlezde, a ako se sumnja na tumor, tada se može uraditi biopsija, odnosno
uzimanje uzorka otečene žlezde i njegova laboratorijska analiza.
Leči se uzrok
Ne postoji specifična
terapija za lečenje otečenih limfnih žlezda već izbor metoda zavisi od uzroka.
Ako je povećanje prouzrokovano virusnom infekcijom, često se stanje samo od
sebe normalizuje kad prođe infekcija. U svakom slučaju, kod virusnih infekcija
antibiotici ne pomažu već se oni propisuju kod infekcija uzrokovanih
bakterijama. Protiv bolova i groznice mogu se uzeti acetilsalicilna kiselina,
paracetamol ili drugi nesteroidni antireumatici. Kad su otečene limfne žlezde
posledica imunih bolesti, na primer HIV-a, lupusa ili reumatoidnog artritisa,
lečenje je usmereno na bolest koja je uzrok. Slično je i kod tumora kada se,
zavisno od vrste tumora, primenjuje odgovarajuća onkološka terapija – hirurški
zahvat, zračenje ili hemoterapija.
Kod dece
Limfne žlezde ponekad mogu
biti blago povećane i bez postojanja ozbiljnije bolesti. To je najčešće slučaj
kod dece, ali one tada ne prelaze veličinu graška i uglavnom se javljaju kada
su otečeni i krajnici ili, ređe, kod dece s čestim i nelečenim karijesom.
Naime, neka deca, koju nazivamo i "limfatičnom", teško proizvode
dovoljno snažnu imunološku zaštitu od infekcija pa se zato njihove limfne
žlezde povećavaju u preteranom naprezanju da spreče širenje virusa i bakterija.
To nije razlog za zabrinutost jer je kod dece reč o fiziološkoj pojavi koja je
odraz sazrevanja njihovog imunološkog sistema.
Taj problem s odrastanjem
prolazi sam od sebe. Limfne žlezde, obično u području vrata, često otiču i za
vreme zaraza kakve ponekad vladaju među decom koja idu u vrtić, iako se u
mnogim slučajevima dete i ne razboli, jer je već razvilo odbranu od bolesti
koja vlada. Do povećanja limfnih žlezda može doći i kad dete ne ozdravi potpuno
od infekcija, na primer, od čestih upala krajnika, prehlada ili otitisa. Budući
da, osim limfnih žlezda, krajnici i adenoidi takođe čine deo limfnog tkiva i
zato imaju ključnu ulogu u borbi protiv virusa i bakterija, može se dogoditi da
te važne odbrambene jedinice oteknu i uzrokuju otežano disanje ili druge
probleme.
Kada potražiti lekarsku
pomoć
U mnogim slučajevima
povećane limfne žlezde same se vraćaju u normalno stanje čim prođu uzrok ili
bolest koji su prouzrokovali njihovo povećanje, kao što su prehlade, zubobolje
i slicno. Iako je uvek najsigurnije posetiti lekara, bez obzira na ozbiljnost i
intenzitet simptoma cesto to zanemarujemo, posebno ako ne osećamo bol i veće
probleme ili ako otok nije prenaglašen. Ipak, neki simptomi, mada možda nisu
neprijatni, mogu da ukazuju na vrlo ozbiljne bolesti i zato ih ni u kom slucaju
ne biste smeli zanemarivati.
Svakako treba potražiti
doktora:
- ako su se žlezde
povećale bez nekog jasnog uzroka
- ako nastavljaju da rastu
ili su povećane duže od dve nedelje
- ako su nepomične i/ili
tvrde na dodir
- ako je povećanje žlezde
praćeno noćnim znojenjem, groznicom ili neobjašnjivim gubitkom telesne težine
- ako je povećanje žlezde
praćeno bolovima u grlu, otežanim gutanjem ili disanjem
- ako je povećana žlezda
meka i topla na dodir, a koža iznad nje crvena.
Izvor: b92.net
